شهاب باران برساوشی
در هسته اصلی دنباله دارهایی که از مناطق بیرونی منظومه شمسی به خورشید نزدیک می شوند، درصد زیادی از جرم را بلورهای یخ به خود اختصاص داده اند اما آب تنها بخشی از این یخ را ایجاد کرده و باقی جرم آنها در آن دماهای پایین نواحی خارجی از مواد آلی مثل اتان و متان تشکیل شده است. حال زمانی که این مواد جامد در مسیر خود به خورشید نزدیک می شوند، به علت گرمای خورشید، پیوند مواد لایه های سطحی سست و ناپایدار خواهد شد و هسته ها مواد بیرونی تر خود را با تصعید از دست می دهند و به این طریق در هر بار گردش به دور خورشید بخشی از جرمشان کاسته خواهد شد. دم اصلی دنباله دارها حاصل از جدا شدن همین مواد تبخیر شده از سطح هسته دنباله دار است که امتداد آن در راستای فشار تابشی خورشید قرار می گیرد. در واقع ذرات بر جای مانده از هسته دنباله دار ها هستند که بعدها به شکل شهاب در جو زمین می سوزند و ردی از خود باقی می گذارند. اندازه این ذرات در اغلب موارد در حد سانتی متر است و به ندرت به اندازه چند ده سانتی متر می رسند. اما هر چقدر اندازه آنها بزرگتر باشد، احتمال رسیدن آنها به سطح زمین نیز بیشتر می شود و در این صورت به آنچه به زمین می رسد شهاب سنگ گفته می شود.
مدار برخی از دنباله دارها به گونه ای است که مدار زمین به دور خورشید را قطع می کنند و این بدان معناست که زمین در طول یک سال دست کم یکبار از مدار این دنباله دارها عبور می کند. در این زمان خاص، سیاره زمین از درون ذرات باقی مانده در مدار آن دنباله دار عبور خواهد کرد و گاهی نیز، در شرایط کاملا خاص، امکان دارد مدار یک دنباله دار، هم در مسیر رفت و هم در مسیر برگشت به دور خورشید، با مدار زمین به دور خورشید برخورد داشته باشد که در این صورت، در دو زمان مختلف، دو بارش شهابی با منشایی یکسان اتفاق می افتد.
ا عبور زمین از درون این توده ها ذراتی که با جو زمین برخورد می کنند، بر اثر برخورد با مولکول های لایه های فوقانی جو در اثر اصطکاک در برابر این حرکت، گرم می شوند و می سوزند و در مسیر خود به سمت سطح زمین مولکول های جو زمین را نیز یونیزه می کنند. این مولکول ها، پس از برانگیخته و باردار شدن، از خود نور گسیل می کنند و در رنگ های گوناگونی می درخشند. این همان نوری است که در زمان مشاهده شهاب ها نیز چشم ها را خیره می کند. رنگ های مختلف نیز به علت درخشش مولکول ها و اتم های عناصر مختلف است که هر یک به رنگ خاصی از خود نور گسیل می کنند. برای مثال نورهای سبز و آبی به ترتیب مربوط به مولکول های اکسیژن و نیتروژن جو زمین و نور زرد حاصل از یونیزه شدن اتم ها سدیم در خرده سنگ هاست.
ذرات به جا مانده حاصل از جدا شدن مواد از هسته دنباله دارها، که به حرکت خود در همان مدار قبلی اما با سرعت کمتری نسبت به خود هسته ( به علت پس زده شدن در هنگام جدایی) ادامه می دهند، به صورت کاملا موازی با یکدیگر حرکت می کنند و در زمان برخورد با جو زمین نیز این حالت را حفظ می کنند. این حالت درست مانند برخورد قطرات باران به شیشه های کناری اتومبیلی در حال حرکت است که ردهای باریک و موازی ایجاد می کنند . اما از آنجا که فاصله محل برخورد آن ها در جو تا ناظران زمینی حدود یکصد کیلومتر است، به نظر می رسد که تمامی آن ها از ناحیه ای کوچک و نقطه ای سرچشمه می گیرند. این درست همان پدیده ای است که در خطوط راه آهن به نظر می رسد و دو طرف ریل قطار در دوردست به هم می رسند. به این ناحیه، که از دید ناظران، تمام شهاب ها از آنجا وارد جو زمین می شوند،«کانون بارش» گفته می شود که اغلب یک نقطه کاملا معین نیست. بسته به این که این کانون در کدام صورت فلکی و در چه مختصاتی واقع شده باشد، بارش شهابی به نام آن صورت فلکی نامیده می شود.
بارش شهابی برساوشی
یکی از معروفترین بارش های شهابی سالیانه است که در2 2-21 مرداد
هرسال به اوج فعالیت خود می رسد. این بارش یکی از شورانگیزترین فستیوالهای سالیانه
نجومی است که در شب های گرم تابستان منجمان آماتور را گردهم می آورد. نخستین
گزارشات رصد این بارش به بیش از 2000 سال پیش بر می گردد که در شرق دور(چین،ژاپن و
...) ثبت شده است. دنباله دار منشاء بارش برساوشی دنباله دار سویفت-تاتل است که در
سال 1862 توسط لوییس سویفت از نیویورک و هورس تاتل از رصدخانه هاروارد کشف شد. چند
سال پس از کشف این دنباله دار بود که «شیپارلی» با کمک محاسباتش نشان داد که
دنباله دار سویفت-تاتل منشاء بارش شهابی است. این اولین بار بود که ارتباط بارش
شهابی و دنباله دار به اثبات می رسید. افزایش فعالیت بارش برساوشی در سالهای
63-1861 تایید کننده این مطلب بود. دوره تناوب دنباله دار سویفت-تاتل حدود 130 سال
است و آخرین بار در اوایل ده 1990 به حضیض خود رسید و در سالهای 1992و 1991 سرعت
ساعتی سمت الراسی(ZHR) آن
به بیش از 200 رسید. اما در سالهای بعد بارش برساووشی به فعالیت معمول خود ادامه
داد تا اینکه همانطور که انتظار می رفت در سال 2004 ZHR این بارش به 200 رسید. اما در سالهای اخیر بارش
شهابی معمولی داشته است و باید منتظر افزایش فعالیت آن در سال 2028 بمانیم.
بارش
شهابی برساووشی 27 تیر هر سال همزمان با برخورد زمین با توده ذرات فعال می شود و
تعداد شهابهای آن به تدریج افزایش می یابد تا در حوالی 22 مرداد به اوج خود می
رسد. در این هنگام زیر آسمان تاریک می توان شاهد 60-40 شهاب در ساعت بود.سرعت
شهابها در این بارش در حدود 60 کیلومتر درثانیه است.پس از آن تعداد شهابها به
تدریج کاهش می یابد تا اینکه در 3 شهریور با خروج زمین فعالیت آن به پایان می رسد.
برای
دیدن تصاویر این بارش به لینک زیر بروید:
.http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=114203
منابع: مجله نجوم و خبرگزاری مهر و سایت خبری تابناک
